Trzej Królowie, Kasper, Melchior i Baltazar przybyli do stajenki po pasterzach, jadąc na koniu, na słoniu i na wielbłądzie. Ta legenda, niesiona przez wieki przez Europę przerodziła się w kolorowe barwne parady miejskie i festyny. Współcześnie ważnym elementem tego święta jest wspólne społeczne spotkanie. Podczas gdy Święta Bożonarodzeniowe to czas rodzinny, a Sylwester emanuje imprezowo, Święto Trzech Króli wyciąga nas do ludzi. Możemy spotkać się z kolegami z klasy, znajomymi z zajęć dodatkowych, sąsiadami, i na spokojnie wypić gorącą czekoladę będąc już mentalnie w nowym roku.
Ale jak to było z tymi królami? Dlaczego Jezusek urodził się w stajence a nie w domu?
Zacznijmy od początku – od daty urodzin. Dzieciątko Boże narodziło się w 8 wieku p.n.e!
Ano wszystko zaczęło się od… podatków. W 8 wieku p.n.e. cesarz Oktawian August (ten który przejął imperium po słynnym Cezarze) rozkazał by Imperium Rzymskie zorganizowało wielki spis powszechny, w celu zliczenia kto ma płacić ile podatku. Na wysokość daniny wpływało miejsce zamieszkania(spisania) i posiadana ilość ziemi. Św. Józef pochodził z Betlejem, ale mieszkał z Marią w jej rodzinnym Nazarecie. By płacić mniejsze podatki podjął decyzję o dwudniowej podróży do rodzinnego Betlejem (według google maps to około 163 km, czyli trasa jak z Rzeszowa do Krakowa). Nie szukali gospody, czy kwatery, gdyż mieli zatrzymać się w domu rodzinnym Józefa wraz z innymi krewnymi, którzy również przyszli na spis. Warto tu wspomnieć, że w tamtym czasie, domostwa były budowane prosto, z gliny, słomy i drewna. Zwykle pod jednym dachem mieściły się dwie izby – niewielka dla ludzi i większa dla zwierząt hodowlanych (podobnie zresztą jak w chatach Łemkowskich z naszych Beskidów). Ponieważ Maria była w zaawansowanej ciąży, a główna izba była bardzo zatłoczona gośćmi, rodzina Józefa zaproponowała im osobne ustronne miejsce na sianie w drugiej izbie, wśród zwierząt. Wbrew pozorom była to dobra miejscówka – zwierzęta ogrzewały swoim ciałem, a siano było świeże i nie ugniecione. Wtedy spano na siennikach, czyli workach wypełnionych słomą. W Polsce jeszcze 300-200 lat temu czyniono podobnie – w bardzo mroźne zimy, gospodarze wprowadzali krowę do izby, by swoim ciałem ogrzewała powietrze.
Czasami widujemy świętą rodzinę w stajence, a czasami w grocie, skąd ta jaskinia? Pierwsi chrześcijanie kojarzyli sobie stajenkę, czyli miejsce gdzie zwierzęta odpoczywają w nocy, z grotami, ponieważ te były bardzo popularnym schronieniem pasterskim w rejonie morza śródziemnomorskiego. Ten zwyczaj pozostał do dziś w przedstawieniach Bożego Narodzenia na południu Europy.
A co z Trzema Królami?
Nie wiemy ilu ich było, ani jak mieli na imię. Kacper, Melchior i Baltazar to wymysły ze średniowiecza, a więc powstały 1000 lat po Bożych Narodzinach. Na wielu obrazach przedstawionych jest dwóch, czterech, sześciu czy nawet dwunastu królów. Nie byli to jednak władcy. Majętne osobistości często pospoliście nazywano królami, by po prostu podkreślić ich bogactwo. Byli również nazywani mędrcami ze wschodu, a w oryginale greckim biblii nazwano ich “magoi” – czyli magowie. Możecie pomyśleć o magikach i czarodziejach, choć prawda jest nieco mniej spektakularna. Magowie starożytnego wschodu to inaczej uczeni, biegli w wiedzy i mocach tajmnych. Posiadali wiedzę o astronomii i astrologii, w stopniu tak zaawansowanym w porównaniu do zwykłych ludzi, że wydawać się mogło iż są czarodziejami. Najwięksi astrologowie ze wschodu pochodzili z Persji i Babilonu. Obserwowali niebo śledząc ruchy planet, dlatego dziś wiemy, że mogli przyjść za gwiazdą, gdyż doskonale orientowali się co świeci na nieboskłonie.
Gwiazda Betlejemska jaśniejąca nad stajenką była zbliżeniem się planet Jowisza, Saturna i Marsa. Bez współczesnych teleskopów takie zjawisko musiało wyglądać na niezaprzeczalny znak czegoś wyjątkowego. I owszem wiemy, ze takie zjawisko miało miejsce w 7 roku p.n.e. Swoją drogą spróbujcie sami znaleźć Jowisza na niebie, świeci niezwykle mocno, niczym gwiazda (pomogą Wam w tym apki takie jak np. Sky Map).
Czy Jezusek narodził się 25go grudnia? Otóż nie, pierwotnie święto to obchodzono właśnie 6tego stycznia! Dlatego nazywa się ono Świętem Objawienia Pańskiego. Data została zmieniona na grudniową, na przesilenie zimowe, aby symbolicznie pokazać że narodziny Boga to światło które przeganiają noc, a dni stają się coraz dłuższe.
Jako ciekawostkę mogę dodać, że przed Bożym Narodzeniem przesilenie zimowe obchodzono różanko.
Wśród Rzymian organizowano Saturalia (od Saturna, tego który wraz z Jowiszem i Marsem świecił nad stajenką), na cześć boga Saturna, patrona rolnictwa. Urządzano wtedy zabawy i maskarady, przebaczano sobie kłótnie i obdarowywano się podarkami. Czy kojarzy się Wam to z karnawałem weneckim?
Ludy Germańskie obchodziły święto Jul, gdzie przystrajano drzewka jodły, wieszano w domach jemiołę i ostrokrzew, a także podarowywano sobie miłe prezenciki. Nasza tradycja z choinką przywędrowała właśnie od ludów zachodnich, germańskich.
Wśród Słowian odbywały się Szczodre Gody, zwane też Kolędą czy Kraczunem. Śpiewano noworoczną pieśń dziękczynną, przebierano się za potwory i maszkary by zaklinać urodzaj ziemi na kolejny rok. Z tych tradycji do dzisiaj znamy potwora Turonia, którego już rzadko ale wciąż można spotkać na prawdziwej wiejskiej kolędzie. Dzieci otrzymywały drobne upominki, orzechy, jabłka i placuszki w kształcie zwierząt lub lalek (niczym nasze współczesne pierniczki).
Widzicie więc że tradycje Bożonarodzeniowe są bardzo połączone z kulturami starożytnymi, bliskiego wschodu, północnego zachodu i chrześcijaństwem. Pokazuje to jak bardzo wszyscy ludzie i nasze wspólne historie są ze sobą związane. Warto by niezależnie od korzeni świątecznych cieszyć się czasem z bliskimi, być tu i teraz oraz poszukiwać rodzinnych i własnych zwyczajów, moralności i filozofii.
Tradycja Obchodzenia Święta Trzech Króli jest bardzo popularna w krajach śródziemnomorskich czy hiszpańsko-języcznych. W Hiszpanii organizowane są olbrzymie parady z platformami i tancerzami. Pomniki mędrców stoją nawet w Brazylii.
Na koniec mam jedno ważne pytanie – na czym mędrcy przyjechali do stajenki?
Według naukowców człowiek udomowił konia około 5500 lat temu (3000 lat p.n.e.) w północnym Kazachstanie, a na terenie Rumuni i Bułgarii znaleziono kości pierwszych jeźdźców z tego samego okresu. Rydwan konny wynaleziono około roku 2000 p.n.e.
Wielbłąda jednogarbnego (dromadera) pierwszy raz oswojono około 6000 lat temu (3500 lat p.n.e.), aczkolwiek naukowcy z Tel-Awiwu twierdzą, że wielbłąd jako popularne zwierzę juczne, choć nadal bardzo drogie, został udomowiony około 4000-3500 lat temu (pomiędzy 2000 a 1500 r p.n.e.).
Z kolei słonie oswajano od 4000 tysięcy lat (od 2000 r. p.n.e.) głównie w Indiach. Łapano też słoniątka w Afryce i wychowywano na słonie bojowe. W rzymskich bitwach ubiegłej ery wykorzystywano słonie jako żywe czołgi, ubierając je w specjalne zbroje. Były to zwierzęta tak drogie, wymagające specjalnych treningów i opieki, że nie wykorzystywano ich w transporcie.
Nasuwa się nam wniosek-odpowiedź, że trzej królowie przybyli do Betlejem raczej na koniach albo wielbłądach, choć.. może byli na tyle bogatymi magami, że mieli słonia?
Magdalena Osipowicz
Zachęcam do poczytania źródeł 🙂
https://kobieta.onet.pl/wiadomosci/co-to-sa-szczodre-gody-jaki-maja-zwiazek-z-bozym-narodzeniem/6ybfc5q
https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114871,17167193,trzej-krolowie-przybyli-do-stajenki-tylko-ani-oni-krolami-nie.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Trzej_Kr%C3%B3lowie
https://wiadomosci.onet.pl/religia/kultura/czy-wizyta-trzech-krolow-naprawde-miala-miejsce-wywiad/yb93ltn
https://dziennikpolski24.pl/trzej-krolowie-wedrowali-do-szopki-dluzej-niz-nam-sie-wydaje-moze-nawet-dwa-lata/ar/3295570
https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2426915,kim-byli-trzej-krolowie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Cesarstwo_Rzymskie
https://jedynka.polskieradio.pl/artykul/3149694,Kiedy-cz%C5%82owiek-zacz%C4%85%C5%82-wykorzystywa%C4%87-konie-do-cel%C3%B3w-transportowych
https://www.rp.pl/nauka/art5173881-kosci-wielblada-przeciw-opowiesciom-biblijnym
https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82o%C5%84_bojowy
https://www.histurion.pl/historia/starozytnosc/starozytnosc_ogolnie/slonie_bojowe/2.html
https://it.wikipedia.org/wiki/Magi_(Bibbia)
